Co dzieje się z dzieckiem podczas rozwodu/rozstania rodziców?
Większość dzieci w ciągu pierwszego roku po rozstaniu rodziców wykazuje oznaki stresu. Gniew, smutek i poczucie zagubienia to podstawowe emocje, jakich dzieci doświadczają w tym nie łatwym dla nich okresie.
Dziecko może odczuwać gniew wobec jednego lub obojga rodziców, winiąc ich za rozpad rodziny. Może również odczuwać złość wobec siebie, czując, że jego „niegrzeczne zachowanie” rozdzieliło rodziców lub, że nie zrobiło nic co utrzymałoby rodziców razem.
Te uczucia są dla dziecka trudne do wyrażenia i zniesienia. Dziecko jest pełne obaw, że jeśli okaże swój gniew temu z rodziców z którym przebywa okazjonalnie, zostanie całkowicie odrzucone i straci całkowicie możliwość spotykania się z nim. Może też wyobrażać sobie, że jeśli okaże zbyt dużo złości temu z rodziców, z którym mieszka, również on (lub ona) odwróci się od niego. Dziecko jest przerażone intensywnością swojego gniewu, obawiając się, że jeśli się uwolni nawet jego niewielka cześć, będzie on nie do opanowania.
Złość na jednego rodzica może zmienić obiekt i zostać skierowana przeciwko drugiemu z rodziców – temu, który zapewnia dziecku większe poczucie bezpieczeństwa, również przy rozładowaniu gniewu. Świadomość, że ktoś (w tym przypadku nasze dziecko) czuje się przy nas tak bezpiecznie, że może swobodnie wyrażać złość, jest pewna formą komplementu, który jednak rzadko nas pokrzepia, jeśli to my jesteśmy adresatami tego gniewu.
Bywa czasem tak, że dziecko może przenieść swoją złość na szkolnych kolegów i nauczycieli. Jego gniew może przejawiać się w rozładowującym napięcie, destrukcyjnym zachowaniu.
Zdarza się, że za rozstanie rodziców dziecko obwinia siebie. Wydaje się mu, że powodem odejścia rodzica było ich niegrzeczne zachowanie albo fakt, że często bywało powodem kłótni rodziców. Przekonanie, że to dziecko jest sprawcą zdarzeń, odzwierciedla dziecięce poczucie wszechmocy . Mały człowiek wierzy, że świat kręci się wokół niego i że to on ma wpływ na wszystko, co się dzieje. „Magiczne myślenie” małego dziecka, które polega na przekonaniu, że myśli czy uczucia mają siłę sprawczą w rzeczywistym świecie może być powodem brania ogromnej odpowiedzialności za to co dzieje się między rodzicami. Jeśli dziecko czuło złość do rodzica, który je ukarał, może wierzyć, że jego pełne złości myśli spowodowały odejście rodzica od rodziny. Niekiedy lęk dziecka uważającego się za powód rozwodu zostaje wzmocniony przez rodzica, który obwinia dziecko za konflikt w małżeństwie. Nigdy nie należy mówić dziecku, że jest ono odpowiedzialne za rozwód/rozstanie rodziców gdyż oznacza to obarczenie go ciężarem, którego nie jest w stanie udźwignąć.
Uczucie smutku jest kolejnym, nieuniknionym towarzyszem rozstania rodziców. Poczucie bolesnej straty jest w takiej chwili całkowicie naturalne. Dzieci tak samo jak dorośli przeżywają okres opłakiwania rozpadu rodziny. Dziecko może odnosić wrażenie, że do niczego już się nie nadaje, co obniża jego samoocenę. Czuje się bezwartościowe, złe i niegodne miłości. Wydaje mu się, że niczego nie potrafi zrobić dobrze. Smutek dziecka może czasem przybrać formę biernego wycofania się z życia. Dziecko jest wtedy apatyczne. Nie interesuje się tym wszystkim, co dawniej je cieszyło.
Dziecko w sytuacji rozpadu rodziny może stać się płaczliwe. Rozpacza z powodów, które nigdy przedtem nie wyprowadzały go z równowagi. Powracają dawne, już pokonane lęki ( np. lęk przed ciemnością), a czasem pojawiają się nowe. Jeśli dziecko umie korzystać już z toalety, może przeżyć regres i zacząć ponownie się moczyć. Nawet wypełnienie codziennych obowiązków, takich jak chodzenie do szkoły, może przysparzać dziecku trudności. Zdarza się, że dziecko miewa w szkole problemy z koncentracją albo psychiczne napięcia przybierają formę bólu fizycznego, np. bólu brzucha.
Zamęt spowodowany rozwodem/rozstaniem bardzo często prowadzi do tego, że dziecko czuje się zagubione, zapomniane. W wielu przypadkach samym rodzicom trudno jest poradzić sobie z własnymi przytłaczjącymi uczuciami i pozostaje im niewiele emocjonalnej energii dla dziecka. Jest to dla niego przerażające i dlatego rozpaczliwie stara się zwrócić na siebie uwagę. Doprowadza to do tego, że jest uważane za marudne i niegrzeczne.
Dziecko w wyniku rozwodu/rozstania czuje się często zdezorientowane przeciwstawnymi uczuciami, których doświadcza: odczuwa ulgę na myśl, że kiedy jedno z rodziców się wyprowadzi, skończą się kłótnie, ale równocześnie rozpaczliwie pragnie żeby ten został. Dziecku trudno jest spojrzeć w przyszłość i uświadomić sobie nieodwracalność jaką niesie za sobą rozwód rodziców. Małe dzieci mają trudność ze zrozumieniem określenia: w „następnym tygodniu”, nie mówiąc już o następnym miesiącu czy roku.
Najczęstszym lękiem jakiego doświadcza dziecko, które przeżywa rozstanie własnych rodziców, jest lek przed opuszczeniem. Niezwykle ważne jest zapewnienie dziecka, że nie zostanie opuszczone.
Dziecko może nie rozumieć powodów rozstania rodziców, może się obawiać tego jak będą wyglądały jego nowe relacje z rodzicami. Czuje się rozdarte pomiędzy jednym rodzicem a drugim. Czasem odczuwa gniew a innym razem współczucie. Nie jest pewne, którego z rodziców, jeśli w ogóle któregoś, obwiniać za rozwód. Poza tym zastanawia się czy i jak opowiedzieć o nowej sytuacji swoim kolegom, nauczycielom, i innym ważnym dla niego ludziom.
Dziecko w sytuacji konfliktu okołorozwodowego czuje się przerażająco bezradne. Staje wobec dramatycznego wydarzenia w swoim dotychczasowym życiu i nic nie może zrobić w tej sprawie.
Dziecko może zadawać różne pytania, albo cały czas pytać o to samo. Jednak nie dlatego aby się naprzykrzać, ono próbuje jedynie uporać się z ogromnym życiowym wstrząsem.
To właśnie z pomocą rodziców, dzięki ich wsparciu i zapewnieniu, że do rozwodu dochodzi nie z winy dziecka a także, że nie miało na decyzję o rozstaniu żadnego wpływu, dziecko może odzyskać równowagę i wiarę we własną wartość.
Anna Szczycińska, Fundacja Strefa Pociech
Jeśli jesteś w sytuacji rozstania /rozwodu?
Ważne jest dla Ciebie zrozumienie zachowania i emocji dziecka związanych z przeżywaniem rozstania rodziców?
Istotne jest dla Ciebie rozpoznawanie potrzeb dziecka, gdy jego rodzice rozstają się?
Chcesz się dowiedzieć jak rozmawiać z dzieckiem o rozstaniu rodziców?
Zapraszamy Cię na warsztat: ”Dziecko w konflikcie okołorozwodowym” realizowanym w Fundacji Strefa Pociech w Sokołowie Podlaskim.
Celem warsztatu jest teoretyczne oraz praktyczne zapoznanie rodziców z perspektywą psychologiczną dziecka oraz jego potrzebami w sytuacji rozstania rodziców.
28 kwietnia 10.00-14.00
Strefa Pociech, Sokołów Podlaski, Lipowa 5